Dlaczego warto chronić różnorodność biologiczną
Usługi ekosystemowe
Mimo, że każdy z nas na co dzień ma bezpośrednią styczność z różnorodnością biologiczną, bywa, że nie zdajemy sobie sprawy jak wiele jej zawdzięczamy. Jakie byłoby nasze życie, gdyby bioróżnorodności zabrakło? Czy byłoby w ogóle możliwe?
Aby lepiej zrozumieć pojęcie różnorodności biologicznej i poznać jakie grożą jej niebezpieczeństwa, przeczytaj artykuł Różnorodność biologiczna wokół nas.
Bioróżnorodność prawem chroniona
Bioróżnorodność chroniona jest prawem na różnych jego szczeblach. Poczynając od prawa międzynarodowego, o którym traktują konwencje takie jak m.in. Konwencja Ramsarska, która mówi o ochronie obszarów wodno-błotnych, UNESCO – chroni światowe dziedzictwo przyrodnicze, Konwencja Berneńska – kładzie nacisk na gatunki ginące, czy Konwencja z Rio, która mówi o ochronie i ratowaniu całej bioróżnorodności, bez podziału na bardziej i mniej cenne. Na szczeblu europejskim obowiązują Dyrektywy Ptasia i Siedliskowa, na podstawie których tworzone są obszary Natura 2000. Są to tereny integrujące ochronę przyrody i działalność człowieka, ustanawiane by chronić gatunki i zbiorowiska.
Przeczytasz tutaj o:
W Polsce o obowiązku ochrony przyrody mówi konstytucja oraz ustawy i rozporządzenia. Wyróżniamy dwie główne formy ochrony przyrody – gatunkową i obszarową.
Te wszystkie wymienione sposoby to ochrona prawna, odgórna, formalna. Jednak należy pamiętać, że naszym obowiązkiem jako ludzkości jest ochrona różnorodności biologicznej. Jest ona również w naszym dobrym interesie. Bioróżnorodność się opłaca, jest bogactwem, którego nie sposób wycenić, ponieważ nie została jeszcze w całości poznana. Musimy ją chronić chociażby dlatego, że nie wiemy jakie jeszcze tajemnice ukrywa i jak mogą one pomóc ludziom w rozwiązaniu problemów zdrowotnych, gospodarczych i globalnych.
Usługi ekosystemowe
Najsilniejszą motywacją do zaangażowania się w jakąś sprawę, często bywają osobiste korzyści. Nie ma w tym nic złego, jest to wręcz naturalne. Dlatego oprócz odgórnie narzuconych nakazów i zakazów związanych z ochroną przyrody, warto uświadamiać sobie, jakich korzyści bioróżnorodność dostarcza konkretnie mnie.
I tutaj pojawia się pojęcie usług ekosystemowych, które opisywane są jako wkład ekosystemów do wartości ujawniających się przy ekonomicznych, społecznych, kulturowych i innych formach działalności człowieka. Czyli co ekosystemy dają nam, ludziom.
Usługi ekosystemowe dzielimy na trzy podstawowe grupy.
Pierwszą z nich są usługi zaopatrzeniowe, być może będzie to pierwsze, co przyjdzie na myśl kiedy zastanowimy się czego dostarcza nam natura. Zaopatruje nas w zasoby potrzebne do życia, jak żywność, surowce, woda i substancje lecznicze.
Kolejna grupa to usługi regulacyjno-wspomagające – bez nich życie ludzi na ziemi nie byłoby możliwe, sprawiają, że możemy funkcjonować na ziemi, oddychać, uprawiać żywność itp, bowiem przyroda zapewnia odpowiednią jakość powietrza, pochłania węgiel przez rośliny, biologiczne oczyszcza ścieki, utrzymuje siedliska życia ludzi i zwierząt.
I ostatnia grupa, nie mniej ważna – usługi kulturowe – bioróżnorodność dostarcza wartości niematerialnych jak doświadczenia estetyczne czy duchowe oraz daje możliwość rekreacji i turystyki.
Usługi ekosystemów miejskich
Środowisko miejskie, mimo że diametralnie przekształcone przez człowieka, wciąż dostarcza mieszkańcom usług ekosystemowych ze wszystkich trzech powyższych grup. Wydawać by się mogło, że w mieście najczęściej korzystamy z usług kulturowych i regulacyjno-wspomagających, należy jednak pamiętać, że pomimo iż żywność jest ze sklepu, a woda z kranu, to nie bierze się tam znikąd inąd jak właśnie z przyrody.
Bioróżnorodność w mieście daje mieszkańcom możliwość rekreacji, rozrywki i wypoczynku na łonie natury. Obecność roślinności zmniejsza stres związany z miejskim pędem i daje wizualne wytchnienie. Ponadto drzewa i bujne krzewy oczyszczają miejskie powietrze, redukują poziom hałasu i regulują temperaturę.
Dlatego tak ważne są wszelkie inwestycje utrzymujące i wprowadzające bioróżnorodność na kolejne obszary miejskie. W projekcie Wdrożenie elementów zielono-niebieskiej infrastruktury na terenie miasta Twardogóra tego właśnie dokonano, poprzez zazielenienie podwórek osiedlowych i placów, zwiększenie małej retencji tworząc niewielkie zbiorniki wodne, czy nasadzenia w pasie drogowym.
Aranżując i planując zagospodarowanie przestrzeni miejskich warto trzymać się zasad projektowania bioróżnorodnego i tym samym zwiększać potencjał ekosystemów miejskich, aby móc czerpać od nich jeszcze więcej wartościowych usług ekosystemowych.
Przeczytaj także o retencji wody w mieście oraz o roli terenów biologicznie czynnych w mieście
Wielka niewiadoma
Po uświadomieniu sobie korzyści płynących z ochrony bioróżnorodności, każdy bez wahania powinien chcieć podjąć działania mające na celu utrzymanie lub poprawę jej stanu dla własnego dobra. Jednak niekoniecznie musi być to jedyna motywacja, warto rozpatrzyć kwestię ochrony całej bioróżnorodności szerzej, w skali globalnej i w odniesieniu do dalszej przyszłości. Można wyłonić dwa główne aspekty, dlaczego ochrona różnorodności genetycznej i gatunkowej organizmów oraz różnorodności siedlisk jest tak ważna, a wręcz kluczowa dla przyszłości ludzkości i planety.
Pierwszym jest nieuchronność i nieprzewidywalność zmian. W różnorodności kryje się zdolność adaptacji do zmieniających się warunków, którą mogą mieć tylko niektóre osobniki w populacji danego gatunku. Stąd potrzeba zachowania różnorodności wewnątrzgatunkowej. Nie jest to jedynie hipotetyczna sytuacja, przykładów jest wiele: dzika pszenica z Turcji uratowała zbiory rolnicze, dzięki odporności na choroby, które zagrażały zniszczeniem światowych zasobów tego zboża (kultywarów, czyli odmian stosowanych w rolnictwie).
Innym powodem jest… przyznanie się do niewiedzy. Wiemy bardzo wiele o funkcjonowaniu przyrody, ale nie wiemy wszystkiego. W szczególności, nie wiemy, kiedy utrata jakiegoś elementu staje się powodem nieodwracalnej katastrofy.
Zarówno siedliska ubogie w gatunki (np. oligotroficzne jeziora), jak i bardzo bogate (grądy) są równie ważne w swoich naturalnych obszarach występowania. Więcej gatunków na danym obszarze nie świadczy o większej bioróżnorodności w skali globalnej.
Nie jesteśmy w stanie przewidywać przyszłości i na wszelki wypadek, dla własnego bezpieczeństwa powinniśmy zachować w niepogorszonym stanie możliwie jak największe zróżnicowanie naturalnej przyrody. Człowiek ewoluował wraz z resztą świata ożywionego, jesteśmy częścią natury, zależymy od niej, a jej przyszłość zależy od nas.
Autorka : Joanna Pusz